Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

Ο οίνος χάνεται μέσα στην ιστορία· όσο και να προσπαθήσεις να βρεις την άκρη του δεν θα τα καταφέρεις. Φτάνει τόσο πίσω όσο και τα βαθιά ένστικτά μας. Αυτός ο χυμός που λύνει τα πάθη, τη γλώσσα της ομιλίας  και απελευθερώνει τις αισθήσεις μας. Τι καλύτερο από μια καλή παρέα, νόστιμο φαγητό και ένα μπουκάλι καλό κρασί;  Ποια ομορφότερη εικόνα από αυτή του τρύγου; Μαζεμένοι όλοι τρυγούν, τραγουδούν, χορεύουν έχοντας όλη την ίδια επιθυμία: το κρασί να βγει καλό να έχουμε να πίνουμε όλη τη χρονιά και από εκεί και πέρα ας γίνει ότι θέλει.

Το θάνατο χρωστούν όλοι οι θνητοί,

και κανείς τους

αν αύριο θα ζει δεν το γνωρίζει.

Καλά στο νου σου να το βάλεις, άνθρωπέ μου,

και να ευφραίνεσαι· δώρο του Διονύσου η λήθη

του θανάτου.

Τέρπου, στο βίο τον εφήμερο η Αφροδίτη ας σ’οδηγήσει.

Και τ΄άλλα όλα, άσε να τα ρυθμίσει η Τύχη.

                       Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς(4^ος αι.μ.χ.)

Η ιστορία της αμπέλου ξεκινά στο πρώτο μισό του Καινοζωϊκού αιώνα.[1] Ο τόπος καταγωγής της  είναι δύσκολο να καθοριστεί. Κάποιοι πιστεύουν ότι προήλθε από τη Δυτική Ασία. Είναι σίγουρο όμως ότι το αμπέλι υπήρχε στις  σημερινές πολικές περιοχές πριν την εμφάνιση των παγετώνων· με την εμφάνιση αυτών περιορίστηκε σε περιοχές με ευνοϊκότερο κλίμα όπως ο Καύκασος και  η Μεσοποταμία. Γι’ αυτό το λόγο οι περιοχές αυτές καθώς και η Αίγυπτος θεωρούνται ως κοιτίδες της αμπελουργίας και του κρασιού. Άλλοι θεωρούν την Ευρώπη  ως τόπο καταγωγής της αμπέλου σύμφωνα με απολιθώματα που βρέθηκαν, τα οποία έχουν ηλικία 3 εκατομμυρίων ετών.

Σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Αρχαία Αίγυπτο (τοιχογραφία)

Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη  η τέχνη της αμπελουργίας εμφανίστηκε στην Ανατολή το 5000 π.χ. Έχουν βρεθεί  σφραγίδες και πήλινα αγγεία τα οποία πιστοποιούν την ύπαρξη βασιλικών αμπελώνων ενώ  σε τοιχογραφίες στους τάφους των Φαραώ του 4000π.χ., φαίνονται καθαρά σταφύλια διαφόρων χρωμάτων, ποικιλίες από κλήματα και σκηνές αμπελουργίας και οινοποίησης. Σε αναπαράσταση του 3000 π.χ. φαίνεται ακόμα και μηχανικό πιεστήριο: Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τοποθετούσαν τα σταφύλια μέσα σε σάκους οι οποίοι είχαν στις άκρες τους ραβδιά· στρίβοντας έλιωναν τα σταφύλια και έβγαινε ο μούστος. Η ζύμωση γινόταν μέσα σε πήλινα πιθάρια που έχουν βρεθεί  στις ανασκαφές.

Αρχαίο πατητήρι Μινωικού  πολιτισμού στη θέση Βαθύπετρο Κρήτης.

Το Αιγυπτιακά κρασιά όμως θεωρούνταν υποδεέστερα των ελληνικών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μεσογειακό κλίμα βοηθά στην ανάπτυξη καλύτερων ποικιλιών. Στην Ελλάδα το αμπέλι πρέπει να εμφανίστηκε γύρω στο 4000 π.χ. αλλά η καλλιέργεια της αμπέλου  πρέπει να άρχισε τον  15º αιώνα π.χ. Οι μελετητές δεν έχουν καταλήξει ακόμα  για τον τόπο προέλευσης της αμπελουργίας. Άλλοι πιστεύουν ότι ήρθε από τη Φοινίκη μέσω της Νάξου και της Κρήτης, ενώ άλλοι  υποστηρίζουν ότι ήρθε από την Θράκη. Πάντως  το αμπέλι εξαπλώθηκε γρήγορα στον ελληνικό χώρο και άρχισε να καλλιεργείται δίνοντας εξαίσια κρασιά. Το κρασί με τη πάροδο των χρόνων απέκτησε σπουδαία θέση στην Ελλάδα. Στην Κρήτη την περίοδο 1750-1450 π.χ. υπήρχε συστηματική καλλιέργεια της αμπέλου και αυτό αποδεικνύεται από την ύπαρξη του αρχαιότερου πατητηριού στον κόσμο στη περιοχή  Βαθύπετρο της Κρήτης  (βλέπε σχετική φωτογραφία). Επίσης σε περιοχές του Μυκηναϊκού πολιτισμού έχουν βρεθεί κουκούτσια σταφυλιών που πιστοποιούν ότι  γνώριζαν την καλλιέργεια της αμπέλου. Ο Όμηρος αναφέρει αρκετές περιοχές γνωστές για τον οίνο τους: την πολυστάφυλον Ιστιαίαν, την αμπελόεντ’ Επίοδαυρον κ.α.

Επιμέλεια:  Κων/νος Σουλιώτη

23 Φεβρουαρίου 2013

---

[1] Τσακίρης   2003 :9